Agatha Christie, historia w okładkach. Lata 20-te - część I

 Kto nie chciałby przenieść się na chwilę do czasów, w których Agatha Christie była jeszcze początkująca autorką, a Poirot zamiast statusu słynnego detektywa, cieszył się raczej mianem zabawnej nowości. 

Panna Marple czekała na swój debiut, podobnie jak Parker Pyne i duet Quinn/Satterthwaite. Oprócz Hercule, w książkach Agathy z tego okresu prym wiodły Panie - Anna Beddingfield w Mężczyźnie w brązowym garniturze, Virginia w Tajemnicy rezydencji Chimney, Bundle Brent w Tajemnicy siedmiu zegarów i nieoceniona Tuppence (wraz z Tommy'm) w Tajemniczym przeciwniku i Śledztwie na cztery ręce. Autorka nie ograniczała się też do typowej formuły kryminałów, wiele z wyżej wspomnianych książek bliżej raczej do powieści sensacyjno-przygodowych. 

Agatha Christie w latach 20-tych . Zdjęcie ze strony pinterest.com

Prywatnie była to dla Christie intensywna dekada, w której pierwsze literackie sukcesy (triumf Zabójstwa Rogera Acroyda) i podróże  przeplatały się z niepowodzeniami w życiu rodzinnym (śmierć matki, romans męża Archiego i słynne zniknięcie pisarki, rozwód). Ale na początku lat 20-tych Autorka jest jeszcze szczęśliwą mężatką, zaś Poirot powoli toruje sobie drogę do miana następcy Sherlocka Holmesa...

1920 r. Tajemnicza historia w Styles (The Mysterious Affair at Styles)
 

Pierwsze wydanie w USA i Wielkiej Brytanii. Zdjęcie ze strony finebooksmagazine.com

 Debiut zarówno Agathy Christie jak i Hercule'a. Tajemnicza historia... najpierw ukazywała się w odcinkach w gazecie The Colonial Edition, później została wydana w Stanach Zjednoczonych, a zimą 1921 r. książkę wydało w Wielkiej Brytanii wydawnictwo The Bodley Head. Okładka, przedstawiająca ewidentnie obudzonych przez jakieś dramatyczne wydarzenie domowników Styles jest tradycyjna, ale też dość niepokojąca. Książkę Agatha zadedykowała swojej Matce.

1922 r. Tajemniczy przeciwnik (The Secret Adversary) 

Pierwsze wydanie w Wielkiej Brytanii. Zdjęcie ze strony pinterest.com

Druga książka pisarki to lekki, miejscami zabawny, a miejscami mistrzowsko zwodzący czytelnika. Po raz pierwszy spotykamy tu Tuppence i Tommy'ego - Młodych Łowców Przygód sp. z.o.o i choćby dla nich i ciekawie przedstawionej Anglii po końcu I Wojny Światowej warto ją przeczytać. 

Została wydana w 1922 roku przez wydawnictwo The Bodley Head. Przedstawiająca tytułowego tajemniczego przeciwnika okładka bardzo intrygująca. 

Tajemniczy przeciwnik posiada też piękną dedykację, która jest chyba jedną z moich ulubionych:

 Dedykuję wszystkim, którzy toczą monotonne życie - w nadziei, że przez tę lekturą doświadczą. choćby z drugiej ręki, rozkoszy i niebezpieczeństw Wielkiej Przygody.



1923 r. Morderstwo na polu golfowym (The Murder on the Links) 
 

Pierwsze wydanie w Wielkiej Brytanii. Zdjęcie ze strony vialibri.net

 Poirot po raz drugi i w dodatku na gościnnych występach w fikcyjnym miasteczku w północnej Francji. Wydane w 1923 r.  Morderstwo na polu golfowym zostało zainspirowane (jak pisze Agatha w Autobiografii) słynną francuską sprawą kryminalną z tamtego okresu. Autorka przyznaje się też do wpływu Gastona Lerouxa i jego Tajemnicy żółtego pokoju na książkę, choć wielu czytelników i krytyków wskazywało raczej na podobieństwa z niektórymi sprawami Holmesa, zwłaszcza zaś z Abbey Grange. 

Okładka jest z tych wiele mówiących co wydarzy się na kartach powieści - przedstawia mężczyznę który kopie grób. To też pierwszy przypadek w którym Christie nie była zadowolona z pierwotnej propozycji:

" W wydawnictwie Bodley Head powieść się spodobała, trochę się tylko z nimi pokłóciłam z powodu projektu okładki. Miała okropne kolory, zły rysunek i, jak mogłam się zorientować, przedstawiała mężczyznę w piżamie konającego na polu golfowym w ataku epilepsji (...) Okładka naturalnie może nie mieć związku z treścią książki, ale jeśli ma, to przynajmniej nie powinna przedstawiać czegoś zupełnie innego. Sprawa ta wywołała sporo animozji, lecz ja naprawdę się wściekałam, na przyszłość zatem ustalono, że będę dostawać okładkę do obejrzenia i aprobaty."₁

Morderstwo na polu golfowym pisarka zadedykowała swojemu mężowi, Archibaldowi Christie.

Pierwsze wydanie w Stanach Zjednoczonych. Zdjęcie ze strony wikipedia.com

1924 r. Poirot prowadzi śledztwo (Poirot Investigates) 

Pierwsze wydanie w Wielkiej Brytanii. Zdjęcie ze strony pinterest.com

Tajemnicza historia w Styles i Mordestwo na polu golfowym cieszyły się powodzeniem, ale to zamieszczane w gazetach (w brytyjskim The Sketch i amerykańskim Blue Book Magazine) opowiadania przyniosły Herculowi i Hastingsowi największą sławę i popularność. Część z nich wydano w zbiorze Poirot Investigates w 1924 r. (ponoć pierwotny tytuł zbioru miał brzmieć The Grey Cells of Monsieur Poirot, jednak Christie się na to nie zgodziła). 

Okładka przedstawia prawdopodobnie pierwszą podobiznę Poirota, autorstwa W. Smithsona Brodheada, która pierwotnie ukazała się na okładce czasopisma The Sketch w 1923 r. Pisarka wspomina o niej tak:

"Ingram polecił też wykonanie rysunku przedstawiającego Hercule'a Poirota, dość zbliżonego do moich o nim wyobrażeń, chociaż wyglądającego trochę bardziej elegancko i arystokratycznie niż myślałam." ₂

1924 r. Mężczyzna w brązowym garniturze (The Man in the Brown Suit) 
 

Pierwsze wydanie w Wielkiej Brytanii. Christie nie podobała się przedstawiająca wypadek w metrze okładka. Zdjęcie ze strony vialibri.com

 

Mężczyzna w brązowym garniturze prawdopodobnie nie powstałby gdyby nie słynna już, trwająca prawie rok, podróż dookoła świata, w której Agatha Christie towarzyszyła mężowi w 1922 r. 

Celem było zebranie materiałów na Wystawę Imperium Bytyjskiego (1924-1925), a uczestnicy odwiedzili Afrykę, Australię, Nową Zelandię, Hawaje i Kanadę. 

Według Autobiografii fabułę pisarka nakreśliła jeszcze będąc w Afryce południowej, zaś dawny znajomy Archiego, który przewodził wyprawie (i dał się podczas niej poznać z nie najlepszej strony) Major Ernest A. Belcher posłużył (na własne życzenie) za inspirację dla postaci Sir Eustace'a Pedlera. Jemu też Agatha Christie zadedykowała książkę.

Historia osieroconej córki archeologa, która po tajemniczym wydarzeniu w metrze postanawia postawić wszystko na jedną kartę i płynąć do Afryki południowej w teorii prezentuje się może dość głupio, ale w wykonaniu Christie to znakomita, pełna biograficznych wstawek z podróży rozrywka. Widać w niej wyraźnie, typową dla lat 20-tych fascynację wszystkim co egzotyczne, a Anna Beddingfield, podobnie jak Tuppence, jest jedną ze sprytnych i niezależnych bohaterek pisarki. Mimo obecności Pułkownika Race'a (który pojawi się jeszcze nie raz u Christie₃) decyduje się na własną rękę rozwiązać tajemnicę i stawić czoła rozlicznym niebezpieczeństwom.

Mężczyznę w ... wydało The Bodley Head w 1924 r., wcześniej książki pojawiła się w odcinkach w magazynie The Evening News (pod bardzo niepodobającą się Agathcie nazwą Anna, poszukiwaczka przygód). Autorka otrzymała za nią od magazynu bajońską na owe czasy kwotę 500 funtów za którą postanowiła kupić pierwszy w swoim życiu samochód. 

"W tym miejscu, w tej chwili wyznaję, że z dwóch najbardziej ekscytujących rzeczy w moim życiu pierwszą był właśnie on: mój szary tęponosy morris cowley. Drugą - kolacja z królową w Pałacu Buckingham, mniej więcej czterdzieści lat później. Oba te wydarzenia miały w sobie coś z bajki. Własny samochód i kolacja u królowej Anglii - nie wierzyłam, że coś podobnego spotka właśnie mnie."⁴

1925 r. Tajemnica rezydencji Chimneys ( The Secret of Chimneys)

Pierwsze wydanie w Wielkiej Brytanii. Zdjęcie ze strony vialibri.com

 Tajemnica rezydencji Chimneys jest podobnie jak Mężczyzna w brązowym garniturze jedną z tych lżejszych, bardziej humorystyczno-przygodowych książką Christie. Utrzymana trochę w stylu przezabawnych historyjek P.G Wodehouse'a ( z pierwszą prawdziwą flapper girl u Agathy - Bundle Brent (która bardziej pierwszoplanową rolę zajmie w Tajemnicy siedmiu zegarów). Pierwszy raz pojawia się w niej też jedyny zasilający szeregi policji detektyw Agathy - Nadinspektor Battle. Wydana w 1925 r. powieść jest też ostatnią, którą wydała u The The Bodley Head. 
Okładka jest jedną z pierwszych w, których wyraźnie widać ducha lat 20-tych - młoda i atrakcyjna para (być może książkowi Anthony i Virginia w charakterystycznym dla tego czasu krótkim bobie) przyłapuje włamywacza.
Książkę Autorka zadedykowała swojemu siostrzeńcowi - Jamesowi Wattsowi. Prawdopodobnie to właśnie posiadłość  ojca Jamesa i szwagra Christie Abney Hall  jest tytułową rezydencją Chimneys.

₁ A.Christie Autobiografia, Tom II, Wyd. Hachette, 2004 r., przeł. Magdalena, Kornikowska, Terasa Lachowska, str. 88.

₂ Ibid. str. 87.
₃ W książkach Karty na stół, Śmierć na Nilu i Rosemary znaczy pamięć.
₄ Ibid. str. 142. 

A już niedługo zapraszam na ciąg dalszy...